Αναδημοσίευση από το περιοδικό Health Next Generation (Τεύχος 27) που κυκλοφορεί
Σωτήριος Θεοχάρης, Πρόεδρος Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας
Συνέντευξη στον Άρη Μπερζοβίτη
Λόγω των περιβαλλοντικών μεταβολών και των αλλαγών στον τρόπο ζωής, τα κρούσματα μελανώματος έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στις χώρες της Ευρώπης και ειδικά σε αυτές που έχουν μεγάλη ηλιακή ακτινοβολία, όπως η Ελλάδα. Ο καρκίνος του δέρματος αποτελεί πλέον ένα από τα 10 είδη καρκίνων που εμφανίζονται συχνότερα στους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Περίπου 130.000 μελανώματα εμφανίζονται παγκοσμίως και περίπου 37.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από μελάνωμα. Η ετήσια αύξηση του αριθμού των νέων περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη φτάνει μέχρι και 8%.
Εκτός του μελανώματος, ιδιαίτερης αναφοράς χρήζουν και οι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος (ακτινικές υπερκερατώσεις, ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, βασικοκυτταρικό καρκίνωμα), που αποτελούν την πιο συχνή μορφή καρκίνων του δέρματος. Εξελίσσονται αργά, αλλά, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορεί να δώσουν ακόμα και μεταστάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση δίνει τη δυνατότητα ριζικής θεραπείας και ίασης.
Πολύτιμος σύμμαχος στην πρόληψη και καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του καρκίνου του δέρματος είναι, εκτός από την προστασία απέναντι στην υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ο δερματολόγος, ο οποίος μπορεί είτε να συστήσει την προληπτική αφαίρεση σπίλων είτε να διαγνώσει εγκαίρως έναν καρκίνο του δέρματος.
Ο Δρ Σωτήριος Γ. Θεοχάρης, δερματολόγος-αφροδισιολόγος, δερματοχειρουργός και χειρουργός μεταμόσχευσης μαλλιών, πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας (ΕΔΑΕ), σε συνέντευξη που μας παραχώρησε, μας ενημερώνει για όσα πρέπει να ξέρουμε, προκειμένου να προλάβουμε το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος.
- Ποιοι παράγοντες προκαλούν το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν το μελάνωμα ή κάποιον άλλο δερματικό καρκίνο, όπως τον ακανθοκυτταρικό και τον βασικοκυτταρικό. Συνοψίζοντας θα λέγαμε τους εξής:
- Έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV):
Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, ειδικά χωρίς αντιηλιακό και άλλα απαραίτητα προστατευτικά, όπως γυαλιά ηλίου, πλατύγυρο καπέλο, προστατευτικά ρούχα κ.λπ.
Τα ηλιακά εγκαύματα, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, που το δέρμα των παιδιών είναι πιο ευαίσθητο και ευάλωτο στις βλάβες της UV ακτινοβολίας, και έστω ένα ηλιακό έγκαυμα στην παιδική ηλικία διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στην ενήλικη ζωή.
Η χρήση τεχνητών πηγών μαυρίσματος, όπως το solarium, ειδικότερα σε ηλικίες κάτω των 18 ετών.
- Γενετικοί και οικογενειακοί παράγοντες:
Το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος (π.χ. πρώτου βαθμού συγγενείς).
Τα κληρονομικά σύνδρομα, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο οικογενούς άτυπου σπίλου/μελανώματος, η μελαχρωματική ξηροδερμία κ.ά.
Η κληρονομική μετάλλαξη στα γονίδια CDK4 & CDKN2A.
- Φωτότυπος δέρματος και χαρακτηριστικά:
Ο ανοιχτόχρωμος τύπος δέρματος (φωτότυπος I και II κατά Fitzpatrick), τα ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, τα γαλανά ή πράσινα μάτια και φυσικά ο μεγάλος αριθμός εφηλίδων.
- Σπίλοι (ελιές):
Ο μεγάλος αριθμός μελαγχρωματικών σπίλων (>100)
Οι άτυποι (δυσπλαστικοί) σπίλοι >5-10
Οι συγγενείς μελαγχρωματικοί σπίλοι μεγέθους >20cm στον ενήλικα
Ο σπίλος Spitz μετά την ηλικία των 12 ετών.
- Ηλικία και φύλο:
Παρόλο που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι συχνότερο σε άτομα άνω των 50 ετών. Σε νεότερες ηλικίες, παρατηρείται ελαφρώς αυξημένη συχνότητα στις γυναίκες, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες κυριαρχεί στους άνδρες.
- Ανοσοκαταστολή-μεταμόσχευση οργάνων
- Πώς προλαμβάνονται το μελάνωμα και ο καρκίνος του δέρματος;
Οι δερματολόγοι, όταν μιλάμε για πρόληψη για το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος, τη διαχωρίζουμε σε πρωτογενή και δευτερογενή.
Πρωτογενής πρόληψη: Μπορούμε να πετύχουμε μείωση της συχνότητας εμφάνισης της νόσου μέσω αλλαγής συμπεριφοράς (έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες). Λέμε όχι στην υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Προτιμούμε τη σκιά και τη μη έκθεση τις ώρες 11 π.μ.-4 μ.μ. Φοράμε προστατευτικά ρούχα, κατά προτίμηση σκουρόχρωμες μακρυμάνικες μπλούζες, πλατύγυρο καπέλο & γυαλιά ηλίου με UV προστασία. Χρησιμοποιούμε αντιηλιακό, με υψηλό δείκτη προστασίας UVA-UVB (SPF >30). Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι προκειμένου να μας προστατεύει το αντιηλιακό θα πρέπει να γίνεται σωστή εφαρμογή, δηλαδή ότι η δράση του ξεκινά μισή ώρα μετά την εφαρμογή και διαρκεί 2-3 ώρες, οπότε το ανανεώνουμε. Φοράμε αντιηλιακό όλο τον χρόνο και όχι μόνο το καλοκαίρι στην παραλία, ακόμα και τις ημέρες με συννεφιά. Κάνουμε αυτοεξέταση, δηλαδή ελέγχουμε το δέρμα μας μία φορά το μήνα για αλλαγές σε υπάρχουσες ελιές ή για νέες βλάβες. Πρέπει να ελέγχουμε όλο το σώμα μας μπροστά και πίσω, με έμφαση στις περιοχές που εκτίθενται στον ήλιο. Θα πρέπει να στεκόμαστε μπροστά σε έναν ολόσωμο καθρέφτη και να χρησιμοποιούμε έναν καθρέφτη χειρός για τα σημεία εκείνα που είναι δύσκολο να ελέγξουμε.
Δευτερογενής πρόληψη: Μπορούμε να πετύχουμε μείωση της θνησιμότητας από τον καρκίνο μέσω της πρώιμης διάγνωσης και θεραπείας. Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει τον ετήσιο προσυμπτωματικό έλεγχο στο δερματολογικό ιατρείο. Ο δερματολόγος, μέσα από την ειδική γνώση του, την εμπειρία, την κλινική εξέταση, τη δερματοσκόπηση, την ψηφιακή ολόσωμη χαρτογράφηση, τη συνεστιακή μικροσκοπία μπορεί να διαγνώσει πλέον πρώιμα τον καρκίνο του δέρματος και το μελάνωμα.
- Πόσο συχνά θα πρέπει να γίνεται εξέταση του δέρματος;
Η εξέταση του δέρματος είναι σημαντική για την έγκαιρη ανίχνευση μελανώματος και άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος. Η συχνότητα εξαρτάται από το ατομικό ιστορικό κάθε ατόμου. Η αυτοεξέταση του δέρματος θα πρέπει να γίνεται μία φορά τον μήνα. Η εξέταση από δερματολόγο μία φορά τον χρόνο για τον μέσο όρο και δύο φορές τον χρόνο αν υπάρχει οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό μελανώματος ή άλλου καρκίνου του δέρματος, αν υπάρχουν πολλαπλοί άτυποι/δυσπλαστικοί σπίλοι και αν έχει το άτομο ανοιχτό φωτότυπο ή έχει υποστεί πολλαπλά εγκαύματα κατά την παιδική ηλικία ή έχει κάνει solarium κάτω από την ηλικία των 18 ετών.
- Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το μελάνωμα και τον καρκίνο του δέρματος;
Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου σε ασφαλή όρια εκτομής σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές και ανάλογα με την φύση και το στάδιο του όγκου παραμένει η θεραπεία εκλογής. Η ανοσοθεραπεία, οι στοχευμένες θεραπείες (Targeted therapy), η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν επικουρικά, σε προχωρημένα στάδια ή σε μεταστατική νόσο. Κρίνεται απαραίτητη η συνεχής τακτική παρακολούθηση του ασθενούς τόσο από τον δερματολόγο όσο και από τον ογκολόγο ανάλογα με το στάδιο του όγκου.
- Είναι το τεχνητό μαύρισμα (από κρέμες, σπρέι κ.λπ.) ασφαλέστερο από το μαύρισμα από τον ήλιο;
Ναι, ισχύει ότι το τεχνητό μαύρισμα με καλλυντικά προϊόντα (όπως κρέμες, σπρέι ή μαντιλάκια self-tan) είναι ασφαλέστερο από το μαύρισμα που προκαλείται από την έκθεση στον ήλιο και το solarium, αν δεν συνοδεύεται από έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Τα προϊόντα τεχνητού μαυρίσματος περιέχουν συνήθως διυδροξυακετόνη, μια ουσία που χρωματίζει το εξωτερικό στρώμα της επιδερμίδας. Δεν ενεργοποιεί τη μελανίνη, δεν προκαλεί καρκίνο του δέρματος. Το αποτέλεσμα είναι προσωρινό και φεύγει με την απολέπιση του δέρματος. Δεν προσφέρουν προστασία από τον ήλιο, δηλαδή, αν έχει μαυρίσει κάποιος/α με σπρέι ή κρέμα, πρέπει και πάλι να γίνεται χρήση αντιηλιακού κατά την έκθεση στον ήλιο.
- Είναι επικίνδυνο να αποκτούμε τεχνητό μαύρισμα από σολάριουμ;
Ναι, το τεχνητό μαύρισμα από σολάριουμ (solarium) είναι επικίνδυνο και αποδεδειγμένα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για μελάνωμα και άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος. Τα μηχανήματα solarium εκπέμπουν υπεριώδη ακτινοβολία, όπως και ο ήλιος, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη ένταση. Γνωρίζουμε ότι η UVA ακτινοβολία προκαλεί: άμεσο μαύρισμα, καθώς εισέρχεται βαθύτερα στο δέρμα, επάγει μηχανισμούς παραγωγής μελανίνης, πρόωρη γήρανση του δέρματος, καρκινογένεση, καθώς λόγω της εν τω βάθη δράσης της επιδρά στο DNA των κυττάρων, με αποτέλεσμα μεταλλάξεις και αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του δέρματος.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει το solarium στην κατηγορία 1 των καρκινογόνων παραγόντων, δηλαδή στην ίδια κατηγορία με το κάπνισμα και τον αμίαντο για τον καρκίνο των πνευμόνων. Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ως ρυθμιστική αρχή για την προστασία του πληθυσμού από τις ακτινοβολίες επισημαίνει ότι το τεχνητό μαύρισμα:
- δεν είναι η ασφαλέστερη επιλογή για μαύρισμα σε σχέση με τον ήλιο
- δεν προετοιμάζει το δέρμα για την ηλιοθεραπεία
- δεν προστατεύει από εγκαύματα (UVB280-320nm) και επίσης
- δεν αυξάνει τα επίπεδα της βιταμίνης D.
Στις επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες τεχνητού μαυρίσματος συστήνεται να έχουν μηχανήματα σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για την εκπομπή ακτινοβολίας και να παρέχουν πληροφορίες στους καταναλωτές σχετικά με τις επιδράσεις & πιθανούς κινδύνους της διαδικασίας μαυρίσματος (Warning Box), σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Οι χρήστες πρέπει να:
- φορούν κατάλληλα προστατευτικά γυαλιά καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίας, και να αφαιρούν τα καλλυντικά από το σώμα τους
- μη χρησιμοποιούν ενισχυτικά μαυρίσματος ή άλλα παρόμοια προϊόντα
- να αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο για τουλάχιστον 48 ώρες, μετά από κάθε συνεδρία
Δεν συστήνεται το τεχνητό μαύρισμα σε άτομα:
- κάτω των 18 ετών,
- με φωτότυπο τύπου 1 με πολλαπλούς ή δυσπλαστικούς σπίλους,
- με ιστορικό σοβαρών ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία,
- με δερματικό καρκίνο ή ιστορικό δερματικού καρκίνου,
- με συγγενή πρώτου βαθμού με ιστορικό μελανώματος,
- με ιστορικό φωτοευαισθησίας ή, τέλος,
- που λαμβάνουν φαρμακευτικές αγωγές που μπορεί να προκαλούν φωτοευαισθησία.
Διαβάστε παρακάτω την συνέντευξη από το περιοδικό Health Next Generation (Τεύχος 27) που κυκλοφορεί (πατήστε κάτω δεξιά για μεγέθυνση)
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Σωτήριος Γ. Θεοχάρης είναι ιατρός με μακρά και διακεκριμένη πορεία στον τομέα της Δερματολογίας, της Δερματοχειρουργικής και της Αισθητικής Δερματολογίας. Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Στρατιωτικής Σχολής Αξιωματικών Σωμάτων, διαθέτει εκτενή κλινική και χειρουργική εμπειρία, έχοντας υπηρετήσει και ως διευθυντής Δερματολογικής Κλινικής στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας.
Θεωρείται από τους πρωτοπόρους της Δερματοχειρουργικής στην Ελλάδα, με πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση σε τομείς όπως η χρήση Laser, η Αισθητική Δερματολογία, η δερματοσκόπηση και οι σύγχρονες θεραπείες δέρματος. Επιπλέον, έχει σημαντική συμβολή στην εκπαίδευση νέων, αλλά και υπαρχόντων δερματολόγων και την προώθηση καινοτόμων ιατρικών τεχνικών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας για την τριετία 2025-2027 και μέλος διεθνών επιστημονικών οργανισμών, όπως η International Society of Hair Restoration Surgery (ISHRS), η American Academy of Dermatologic Surgery (ASDS) και η European Academy of Dermatology and Venereology (EADV). Παράλληλα, έχει ιδρύσει και διευθύνει τα Ιατρικά Κέντρα Skin and Hair Medical Care και Lasermedical SA.
